Το άγχος περιγράφεται σαν μια συναισθηματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μια δυσάρεστη ένταση και συνοδεύεται από εκδηλώσεις όπως η εφίδρωση, το λαχάνιασμα, η ταχυκαρδία, η ξηρότητα στο στόμα αλλά και η διάρροια.

Το άγχος, κατά τις φάσεις της ανάπτυξης του παιδιού μπορεί να ποικίλει, τόσο σε σχέση με την αιτία του όσο και με τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται. Σε μικρές ηλικίες για παράδειγμα, όπως στην έναρξη του σχολείου, μπορεί να εκφράζεται με έναν πονοκέφαλο κάθε φορά που ο δάσκαλος βάζει τις φωνές.

Ο φόβος των ξένων εμφανίζεται νωρίς στο βρέφος, περίπου μετά τον έκτο με όγδοο μήνα ζωής. Το παιδί σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν συναντά κάποιον που δεν του είναι γνωστός, αντιδρά με κλάμμα ή μια γενικότερη ανησυχία. Ο τρόπος με τον οποίο θα συμπεριφερθεί το παιδί σχετίζεται όχι μόνο με τον ξένο επισκέπτη, αλλά περισσότερο με το πλαίσιο αυτής της «γνωριμίας».

Το άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται περίπου κοντά στον πρώτο χρόνο ζωής. Περιγράφεται σαν την έκφραση ανησυχίας όταν το πρόσωπο φροντίδας εγκαταλείπει τον χώρο στον οποίο βρίσκεται το παιδί. Όταν η απουσία αυτή παραταθεί σημαντικά, τότε το παιδί μπορεί να εκφράσει αργότερα θυμό ή αδιαφορία απέναντι στο πρόσωπο φροντίδας. Το άγχος αυτό αποτελεί έναν προσαρμοστικό μηχανισμό για το παιδί στα πρώτα βήματα της ανάπτυξής του. Όταν το παιδί αρχίζει να αυτονομείται, με το να περπατά, χρειάζεται να διατηρεί μια οπτική τουλάχιστον επαφή σε σχέση με το πρόσωπο που το φροντίζει.

Μετά τα δυόμιση χρόνια, το άγχος αποχωρισμού περιορίζεται, όσο αντίστοιχα το παιδί αναλαμβάνει νέες πρωτοβουλίες και κατακτά δεξιότητες κατά την ωρίμανσή του.

Όταν το άγχος περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες ενός παιδιού, έτσι ώστε να μην τα καταφέρνει στο σχολείο,  στο σπίτι ή την παρέα του, τότε θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη η συνάντηση με έναν ειδικό. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η έκφραση άγχους αποτελεί τον τρόπο του παιδιού να αντιδράσει σε μια δύσκολη κατάσταση. Χρειάζεται επομένως η διερεύνηση του πλαισίου εντός του οποίου το παιδί μπορεί να εκφράζει άγχος. Οι θεραπευτικές συνεδρίες αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας, προκειμένου να συζητηθούν οι επιλογές του παιδιού αλλά και της οικογένειας απέναντι στο πρόβλημα.

Δημήτρης Φιλοκώστας, Παιδοψυχίατρος
Θεσσαλονίκη